YÜKSEK TOHUMLAMA VERİMİ

Düzenli sürü büyüklüğü ve sürekli kaliteli hayvan üretimi için...

Süt sığırı işletmecileri ve süt hayvancılığı ile uğraşan çiftçilerin bilmesi gereken hatta olmazsa olmaz denilen bilgilerden birisi kızgınlık tespitidir. Çünkü bir işletmenin temel hammaddesi olan unsurun daima kolay ve ucuz bir şekilde temin edilmesi gerekmektedir. Bu sorun da en kolay doğum yolu ile çözülebilmektedir. Bu çözüm süt hayvancılığı yapan herkesin bildiği bir şeydir; fakat bu konuda ülkemizde yeterli hassasiyet tam olarak oluşmamıştır.

Verimli Tohumlama Nasıl Yapılır?

En verimli işletmelerin en önemli kriterlerinden en önemlisi, her hayvandan her yıl bir yavru alabilmek olarak tabir edilir. İnek fizyolojisi de her yıl bir yavru verebilecek şekildedir. Ancak bunun için uygun zamanda tohumlanmış olmaları gerekir.

Zira geciken her yavrulamanın maliyeti düşündüğümüzden çok daha fazla olacaktır.

Her yıl bir yavru…

Kızgınlık (Östrus) Nedir?

Tohumlama verimliliğine doğrudan geçmeden önce, genel olarak kızgınlığın ne olduğundan başlayalım. Kızgınlık, üreme (eşeysel) olgunluğuna ulaşmış, gebe olmayan dişi hayvanların, olası bir gebeliğe hazırlanması ve bunun için erkeği kabul etme davranışları göstermesidir. Terim bazında östrus olarak geçmektedir. Halk arasında ise kızgınlık gösteren inekler, boğasak (bunun çok değişik versiyonları mevcuttur. Örnek : borsak) veya örsek olarak adlandırılır. Kızgınlık ise boğasama olarak ifade edilebilir.

Bu makalede, düve ve ineklerdeki kızgınlık davranışları incelenecektir. Bir ineğin, inek olmadan önceki haline düve denilmekte ve eşeysel olgunluğa ulaştıklarında aynı kızgınlık durumları düveler için de geçerli olmaktadır. Bir düve, doğum yapmasının ardından inek adını almaktadır (Doğum süresi 9 ay 10 gündür).

İnek ve düveler, yılın her mevsiminde, yaklaşık 21 günde bir tekrarlayan kızgınlık dönemine sahiptir ve bu kızgınlık belirti süresi 12-18 saat arası sürer. Normal doğum yapan bir inek, doğumdan 30-40 gün sonra ilk kızgınlığını gösterir. Bu süre, ineğin yaşı, ırkı, mevsim, beslenme düzeyi ve doğumun normal veya problemli olmasına bağlı olarak değişebilir.

Kızgınlığın Yakalanması Neden Önemlidir?
Süt inekçiliği, her yıl bir yavru almak esasına dayanmaktadır. Düzenli yavru alınamayan bir sürüde, ekonomik bir hayvancılıktan bahsedilemez. 1 yıllık sürenin uzaması halinde günlük kayıp 7-8 TL (Süt = 80 Kr olarak hesaplanmıştır), doğumu takip eden 45-60 gün sonra, boşa geçen her kızgınlığın maliyeti 140-150 TL’yi bulmaktadır. Hayvanların yavrulama düzenleri, süt verimlerini de doğrudan etkilemektedir. Zira bu dönemde toplam süt üretimi düşüş gösterir. Yüksek yem maliyetlerinin olduğu günümüzde, çiftliklerde alınan sütten elde edilen gelir, genel olarak bu masraf kalemine harcanmakta, dolayısıyla yavru almanın önemi daha da ortaya çıkmaktadır. Zamanında yakalanmayan kızgınlıklar sonucu, bir maliyet kalemini de, tekrar tekrar yapılan tohumlama masrafları oluşturmaktadır (Yapılan çalışmalarda ineklerin %13-30’u yanlış zamanda tohumlanmaktadır).

Kızgınlık Nasıl Teşhis Edilir?
Kızgınlık teşhisinde kullanılan yöntemleri klasik ve teknik yöntemler olmak üzere 2 ana gruba ayırmak mümkündür.

Klasik yöntemler;
Gözlem İle Tespit,

Takvim Yöntemi.

Teknik yöntemler ise;
-Veteriner Hekim Tarafından Yapılan Rektal Muayene,

-Süt Progesteron Hormonu Değerinin Ölçümü (Laboratuvar yöntemi),

-Arayıcı, İşaretleyici Boğaların Kullanılması,

-Sürü Görüntülerinin Kameraya Alınması,

-Vajinanın Elektrik Direnç Değerlerinin Ölçülmesi,

-Vajinanın pH Değerinin ve Elektriksel Direncinin Ölçülmesi,

-Vücut Isısının Ölçülmesi,

-Ultrasonografik Muayene,

-İneklerin Kuyruk Köklerini Boyama/İşaretleme,

-Pedometre
olarak sınıflandırılabilir.

Kızgınlık Belirtileri

Ahırda diğer hayvanlar yatarken, kızgın olan inekler, geceleri ayakta olmayı tercih eder, gündüzleri de nadiren yatarlar ve ürkütüldüklerinde hemen tepki verirler.
Kızgın olan inekler, üst üste binme hareketine müsaade eder. Bu, kızgınlığın en önemli belirtisidir. Binme hareketi sırasında yerinde durmayan ineklerde esas kızgınlık başlamış sayılmaz. Kızgınlık durumundaki bir inek, kendi üzerine atlanmasına müsaade ettiği gibi, kendisi de diğer ineklerin üzerine atlamak ister veya atlar.
Gözlem dikkatli yapılır ise, kızgın olan ineklerin sırt ve sağrılarında, üstüne çıkılmasından kaynaklanan kirlenmeler tespit edilebilir.
Kızgınlık başlangıcına yakın olan inekler, bir araya toplanma eğilimi gösterir.
Kızgın olan ineklerin hareketlilikleri artar.
Sürü içerisinde boğa var ise, mümkün olduğunca, boğaya yaklaşırlar.
Yem yeme istekleri azalır (İştahsızlık).
Kızgınlık gösterdikleri gün, süt verimlerinde bir miktar düşüş olur.
Kızgın olan inekler, diğer ineklerin üreme organlarını (ferç) koklar, arka kısımlarına çenelerini sürterler.
Kızgın ineklerin ferç’i, kızarık, ıslak ve şişkin olup, bu bölgede, çara adı verilen şeffaf ve yapışkan bir akıntı görülür.
Göz bebeklerinde büyüme olur.
Böğürür, sık sık havayı koklar. Kızgınlık sonrası 2. ve 3. günlerinde, düvelerin %90’ında, ineklerin ise %50’sinde ferç bölgesinde kanlı bir akıntı görülür.
Kızgınlık sonrası 2. ve 3. günlerinde, düvelerin %90’ında, ineklerin ise %50’sinde ferç bölgesinde kanlı bir akıntı görülür.

Gözlem yolu ile başarımın yakalanmasında sık gözlem yapılması, kızgınlığı yakalamayı neredeyse kesinleştirmektedir.

Kızgınlığın Yakalanmasından Sonra
Tohumlama zamanı ile ineğin kızgınlık gösterdiği saatler aynı değildir. En yüksek döllenme oranı için uygun tohumlama zamanını bilmek gerekir.En uygun tohumlama kızgınlık sürecinin sonları ile bitiminden sonraki birkaç saatlik zamanda yapılır

Eğer doğal aşım yapılıyorsa, bu çiftleştirme suni tohumlamanın zamanından önce olabilir. Bunun nedeni ise, doğal aşımda spermanın vagina içine, yapay tohumlamada ise, dölyatağı içine bırakılmasıdır.

Takvim Yöntemi.

Yapay tohumlamanın yapılacağı en uygun zaman aralığı, ortalama 18 saat süren kızgınlık sürecinin son 6 saati ile, ineğin kızgınlıktan çıktıktan sonraki 6 saatlik zaman aralığıdır. Bu zaman aralığı böylece toplam 12 saat kadardır.

Yetiştiriciler, sabah kızgınlık gösteren ineklerini öğleden sonra, öğleden sonra kızgınlık gösteren ineklerini ise ertesi gün sabah tohumlamalıdırlar.

YÜKSEK TOHUMLAMA VERİMİ

İLETİŞİM

Haberdar Olun